Casus voormalig Dijkzigt Ziekenhuis, de redding van vier muurschilderingen vanwege sloop
Verslag van de presentatie door Annelies Toebes en Marjan de Visser voor het kleurhistorisch platform over muurschilderingen op 11 oktober 2018.
Annelies Toebes laat met beeldmateriaal stap voor stap zien hoe de muurschildering ‘Abstract, blauw en zwarte compositie’ van Louis van Roode van de muur werd verwijderd .
Louis van Roode: Abstract, blauw en zwarte compositie, 1961
De schildering is een van de vier schilderingen, die zich in de Noord- en de Zuidvleugel van het voormalige ziekenhuis Dijkzigt te Rotterdam bevonden.
Kees Franse: Het leven der insecten, 1961Dolf Henkes: Spelende kinderen in het bos, 1961Johan van Reede: Pauw met zonnestaart, 1961
Allereerst is er onderzoek verricht naar de schilderingen. Uit de dwarsdoorsnede blijkt dat er op de kalk/gipsmortel, steeds 3 schilderlagen zijn aangebracht:
SEM opname Louis van Roode (c) RCEDwarsdoorsnede Louis van Roode (c) RCE
Uit het bindmiddelonderzoek (RCE: analyse GCMS) bleek dat de secco gemaakt is met een vroege PVA (polyvinyl) verf (bindmiddel Polyvinylacetaat, PVAC)
De schilderingen moesten bewaard blijven. Maar hoe?
Annelies Toebes is fresco schilder en beheerst de strappo techniek om fresco’s van de oorspronkelijke drager te verwijderen en op een nieuwe drager te plaatsen.
De terminologie is duidelijk aan de hand van de volgende afbeeldingen:
Hoe kon de techniek worden toegepast?
Er werd een reinigingstest uitgevoerd, om te bepalen of een gereinigd oppervlakte beter zou werken voor een betere hechting van de beenderlijm.
Uitgevoerd in 3 testmengsels. Buffer ph 5,5 MES, chelatorcitroenzuur werkte het beste. Wel of niet reinigen maakt geen verschil voor de hechting
Testen van het uitwassen van 4 kleine vinylschildringen. Zoeken naar een adequate en snellere methode voor het uitwassen van de lijm. Er is gebruikt gemaakt van een vacuüm/warmte tafel. In samenhang met Evolon en NWT die mogelijk de losgekomen lijm zouden opnemen.
De laatste lijm wordt opgedept.Vacuüm gezogen proef, facing naar benedenEen proef strappo (40 x 65 cm) werd uitgevoerd op de muurschildering van Van Roode.
PVA bindmiddel heeft anders dan een fresco last van water en warmte bij het strappo proces. Dus een teststuk is nodig.
Later blijkt uit de Thesis van Maartje Stoop dat de weekmakers in de PVA voor ¼ deel verdwijnen, waardoor de verf brosser zal worden.
Conclusie: de strappo komt er goed af met een minimum aan verf verlies (max. 10% verlies, restendeeltjes van de schildering op de muur). De randen zijn wel kwetsbaar, bros
Hieronder volgt een beeldverhaal van het strappo-proces:
Overzicht met afgedekte delen en uitgelijnde delen. Deel 4 wordt ingelijmd.Eerste lijm en stof laag bij het tweede strappo stuk. Delen 1, 3, 5, 7, en 9 zijn al verwijderd.De doeken moeten strak worden opgebracht, zonder luchtbellen.Een tweede laag lijm en kaasdoek wordt aangebracht.Extra aandacht voor de hoeken. Zorgdragen voor een non overlap.De laatste strappo delen drogen.afname 1afname 2afname 3
afname 4
Alle 10 de strappodelen (naast elkaar op folie op de grond)Achterkant van een muurdeel, er zijn wat scheuren. Maar weinig extra stuc is meegekomen.herstelHerstel van gaten.Testen voor de verhouding kalk en caseïne, voor een eigengemaakte caseinato di calce (1)Testen voor de verhouding kalk en caseïne, voor een eigengemaakte caseinato di calce (2)Testen voor de verhouding kalk en caseïne, voor een eigengemaakte caseinato di calce (3)
Vacuümtafel om de doeken te kunnen doubleren, voor een strak resultaat.
Lijmlaag wordt geweekt. Natgemaakte facing met daarop NWT en ingepakt met plastic.NWT wordt verwijderd.Een strappodeel wordt verwarmd. De strappo is afgedekt met plastic Ernaast ligt een plaat alucore.De vochtige strappo wordt op de warmtetafel geplaatst, op een laag droge NWT en een laag Evolon. Deze laatste neemt veel warme lijm op (2).De vochtige strappo wordt op de warmtetafel geplaatst, op een laag droge NWT en een laag Evolon. Deze laatste neemt veel warme lijm op (1).Een strappodeel wordt verwarmd. De strappo is afgedekt met plastic Ernaast ligt een plaat alucore.Na verwarming wordt de eerste lijmlaag (+ kaasdoek losgehaald).De randen worden natgemaakt. Extra lijm wordt met natte sponsdoekjes weggenomen. Daarna wordt ook de tweede laag verwijderd.Na het schoon- en droogdeppen. Sommige randen hebben meer geleden dan andere…Lijmtesten. Twee soorten epoxy hars worden getest op de coating van de alucore plaat. De coating bestaat uit polyester.
Daarna volgen lijmtesten en de proef met glasvezelweefsel (1).Daarna volgen lijmtesten en de proef met glasvezelweefsel (2).De alucore platen krijgen een laag vinylesterhars waarmee een glasvezelweefsel van 200 gr. wordt geplakt..Plakproef met polymax op de aluplaat met coating.Rollen glasvezelweefsel. Te plakken op de polyester coating van de alucore.Het retoucheren van de randen.Witte vlekken, mogelijk door migratie van gipsdelen.
Testen van het uitwassen van 4 kleine vinylschildringen. Zoeken naar een adequate en snellere methode voor het uitwassen van de lijm. Er is gebruikt gemaakt van een vacuüm/warmte tafel. In samenhang met Evolon en NWT die mogelijk de losgekomen lijm zouden opnemen.
Geef een reactie