Restauratie: perceptie, beslissingen en behandelingen
Een Socratische Dialoog:
Wij doen het in Nederland goed!
Toch?
Na vele jaren van verhit debat – met als een hoogtepunt de National Gallery Londen ‘cleaning controversy’ in 1947 – lijkt het alsof er een langzame maar duidelijke verandering is opgetreden in de manier waarop professionals beslissingen nemen over de restauratie van verschillende soorten objecten. Restauratieopleidingen en museale studies gaan tegenwoordig uit van een integrale benadering. Deze combineert disciplines als restauratie ethiek, kunstgeschiedenis en natuurwetenschappen met de aanname dat dit leidt tot verantwoorde beslissingen.
Maar is dat zo? Nemen wij in Nederland de “juiste” beslissingen? Zijn er zaken die we niet durven te vragen, uit te spreken en te bespreken?
Op 24 november 2011 organiseerde de Sector Kennis Roerend Erfgoed van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een discussiebijeenkomst hierover. De discussie werd in de vorm van een Socratisch dialoog gevoerd, een zogenaamd ‘vraag achter de vraag’ gesprek. Het doel van het gesprek was – zoals het doel is van Socratische gesprekken in het algemeen – niet om de vraag direct te beantwoorden, maar de essentie achter de vraag te onderzoeken. Wij wilden dus de essentie formulieren in de vorm van vragen. Dit kan dan als basis voor toekomstige discussies dienen.
Wij hebben de methode van het Socratisch gesprek gekozen om er zeker van te zijn dat iedere deelnemer aan het woord komt en zijn mening kritisch kan (laten) onderzoeken onderzoeken, maar ook omdat iedereen naar elkaar luistert. Het Socratisch werd dus door professionele discussieleiders begeleid, die getraind zijn in de techniek van het Socratisch gesprek.
De dag begon met een soort van kennismakingsronde, een zogenaamd “Irritatie spel”. Zeven beroepsgroepen werden vertegenwoordigd die traditioneel niet altijd met elkaar goed communiceren. Het ging om collectiebeheerders, conservatoren, curatoren, kunsthistorici, museum-MT leden, natuurwetenschappers, en restauratoren. Bij het spel mocht iedere deelnemer alle irritaties over die beroepsgroepen opschrijven en in een soort lotusbloem gooien. Vervolgens werden de “irritaties” door een van de begeleiders en een team van UvA studenten omgevormd naar “idealen”. Deze kennismakingsoefening heeft voor een ontspannen sfeer gezorgd die tot openheid in het gesprek heeft geleid.
Voor het Socratisch gesprek zelf werden twee vormen gehanteerd. In een eerste ronde gaf iedere deelnemer een “betoog” over het onderwerp van de dag. Vervolgens heeft iedereen de mogelijkheid gekregen één informatieve vraag te stellen over één iemand zijn betoog. Tenslotte werden de deelnemers gevraagd om de essentie achter de betogen te onderzoeken en verwoorden in vragen.
In drie volgende rondes zijn in kleinere groepen klassieke Socratisch gesprekken gehouden. Zeven ingebrachte “case studies” vormden de basis. Iedere case studie ging over een in de praktijk gemaakte restauratiebeslissing waarbij een hitte punt ontstond tijdens de beslissingsprocess, een moment waarop veel discussie was of dat iemand het niet eens was met de eindbeslissing. Per groep werd de case studie uiteengezet. De deelnemers mochten dan “informatieve” vragen stellen zodat zij zich goed konden inleven. “Oordelende” vragen werden niet toegestaan. Bijv. men mocht vragen, “waarom heb je zus of zo gereageerd?”, maar men mocht niet vragen “waarom heb je zus en zo niet gedaan”. (Bij de laatste vraag zit in het woord “niet” een oordeel in.) Vervolgens moesten de deelnemers zich verplaatsen in de situatie van de inbrenger tot de hittepunt, en dan zeggen wat zij hadden gedaan. Iedere deelnemer werden vervolgens op dezelfde manier informatief gevraagd over hun stellingen. Het voordeel van deze methode is, aan de ene kant, dat men moest naar elkaar luisteren, en aan de andere kant dat men kon open spreken zonder “aangevallen”te worden. Uiteindelijk werden alle deelnemers gevraagd om over na te denken wat de essentie was achter de case studies, en dit in de vorm van vragen in te leveren en te Twitteren.
De resultaten van de dag werden als zeer productief ervaren. We zijn bezig met het uitwerken van de resultaten, ook worden er op verzoek nieuwe discussiebijeenkomsten gepland, zowel in de vorm van Socratisch gesprekken alswel de meer traditionele vormen zoals workshops of lezingen.
Informatie: Bill Wei b.wei@cultureelerfgoed.nl
Geef een reactie