De Lijst en het Verlangen

Sinterklaas is weer in het land en dat betekent dat een andere lijst dan de schilderijlijst mijn volle aandacht vraagt: de verlanglijst. Ieder jaar een zwaardere opgave, lijkt wel.

Boodschappenlijstje van Franz Kline, op de achterkant van een uitnodiging voor het symposium The Art of Seeing, ca 1962 (collectie Elizabeth Zogbaum papers)

Trouwens, over lijstjes gesproken: kijk voor de aardigheid even op de website van het Smithsonian Institute naar de amusante tentoonstelling die ze dit jaar hebben gemaakt uit hun enorme archiefcollectie lijstjes (“hundreds of thousands”). Bijvoorbeeld twee lijstjes van de Amerikaanse abstract expressionistische schilder Franz Kline: een boodschappenlijstje en een rekening voor de drank die Kline bij John Hellers Liquor Store bestelde voor het oudejaarsfeestje van 1960.  “Hard drinking was part of the abstract expressionist culture” luidt het commentaar op een van de blogs die aandacht besteedden aan de tentoonstelling.

Franz Klines drankrekening voor oudejaarsavond 1960 (collectie Elizabeth Zogbaum papers regarding Franz Kline)

Toch laten de schilderijlijsten me niet helemaal los. Op 15 december vindt weer een bijeenkomstplaats van het project Schilderijlijsten. Ditmaal in museum Boijmans van Beuningen, en wel zeer toepasselijk in hun schilderijlijstenzaal. Deze is gedecoreerd met een grote verzameling lege lijsten, die zij aan zij tegen het plafond zijn opgehangen. Verschillende lijsten hebben ooit bevat die nu, met een andere lijst, in de nieuwe vaste opstelling te zien zijn: De Collectie Verrijkt. Deze presentatie is samengesteld door Peter Hecht en bevat een rijkdom aan interessante schilderijlijsten.

Ter voorbereiding liepen we met Jeroen Giltay, conservator oude schilderkunst, over de tentoonstelling. Giltay zal op 15 december de deelnemers rondleiden en een aantal opmerkelijke feiten en ervaringen uit zijn eigen praktijk en omgang met schilderijlijsten toelichten.

Jan Gossaert, de metamorphose van Hermaphroditus en Salmacis, circa 1520, olieverf op paneel, 32,8 x 21,5 cm, collectie Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam

We stonden even stil bij het kleine paneel Hermaphroditus en Salmachis van Jan Gossaert, dat een interessante lijstgeschiedenis heeft. Want er is al het nodige aan de lijst gedaan.
Mogelijk heeft op de oorspronkelijke lijst een tekst gestaan, suggereerde Gitay. Dat zou best kunnen. Een vergelijkbaar paneel was in het bezit van Philips van Bourgondië, de bisschop van Utrecht en beschermheer van Jan Gossaert. Dit schilderijtje was eerder dit jaar in de National Gallery te zien op de prachtige tentoonstelling Jan Gossaert’s Renaissance .

Jan Gossaert, Venus en Amor, 1521, collectie Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Brussel

De lijst bevat een vermanende opmerking over menselijke verlangens, toepasselijk voor een bisschop, die een dergelijke erotische voorstelling natuurlijk niet zonder verklaring in zijn collectie kon hebben. Maar Philips van Bourgondië was een renaissancevorst die de volmaaktheid van het klassieke naakt kon apprecieren en daar ook ongehinderd van wilde kunnen genieten. Het deel van de lijst waar de tekst opstaat kan dan ook verwijderd worden, waarna een lijst tevoorschijn komt die minder afleidt. Eigenlijk een soort verlanglijst, maar dan zonder opschrift.

Wie op 15 december bij de bijeenkomst aanwezig wil zijn kan zicht tot 8 december aanmelden bij Eric Domela, projectleider: e.domela@cultureelerfgoed.nl of 070 3073839. De deelname is gratis, maar we moeten weten hoeveel broodjes besteld moeten worden voor de lunch, dus svp even aanmelden.
Op het programma staan presentaties van Hubert Baija over schilderijlijsten in het Nieuwe Rijksmuseum, van Gerard van Wezel over de schilderijlijsten bij Jan Toorop, en van Han Meeter die de schilderijlijst belicht vanuit zijn positie en praktijk als tentoonstellingsmaker.

Ter inspiratie: eerder verscheen op Collectiewijzer een verslag van de 4e bijeenkomst, op 9 juni in Rijksmuseum Twenthe.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *