Historische verven, de voor-oor-delen

Waarom wordt in de restauratiepraktijk afgeweken van de oorspronkelijke verfsystemen?


Presentatie door Haske van Zadelhoff op het Kleurhistorisch Platform in het najaar van 2007.

Zo is ‘t gekomen

“Vrijwel alle lijmverven, en in het bijzonder de caseïneverven bezitten de eigenaardigheid dat de kleuren een grote helderheid krijgen, en dat de verflaag een luchtig aquarel-achtig effect oplevert.”

(uit: Corneille F. Jansen, Behoud en herstel, restauratietechnieken en monumentenzorg, pag. 94)


Het verdomhoekje


Waarom is het vanzelfsprekend dat er op allerlei gebieden in de restauratiepraktijk, zoals metsel-, timmer- en dakwerken bij vervanging veelal wordt teruggegrepen op de oorspronkelijk gebruikte materialen en dat het er bij de keuze van verfsystemen hier in de regel van wordt afgeweken?


Restauratieopvatting (ethiek)
Gaat het ons er bij het bekijken van een monument om te ervaren wat men vroeger heeft bedoeld en ervaren? Is de toepassing van de van oorsprong gebruikte afwerkingen te beschouwen als historiseren? Men reconstrueert immers iets wat er niet meer is.


Esthetiek
De van oorsprong gebruikte afwerkingen zien er anders uit dan de heden ten dage veelvuldig toegepaste, op hypermoderne mengmachines aankleurde plastic films. Wie het voorstelt om bij restauratiewerken een kloostermop te vervangen door een moderne, machinaal gevormde foutloze en maatvaste baksteen zal voor gek worden verklaard.


Technische voordelen!
De keuze voor een historische afwerklaag gaat veel verder dan nostalgie. Historische (muur-)verven en in het bijzonder kalk-, caseïne- en lijmverven dragen door hun uitstekende vochtregulerende eigenschappen bij aan het droog- en daarmee het in stand en gezond houden van historisch muurwerk.


Milieu en gezondheid
Afgezien van de vroeger – in met name olieverven – gebruikte giftige pigmenten zoals bv loodwit, zijn historische verven doorgaans samengesteld uit natuurlijke, herwinbare en onschadelijke grondstoffen. Kalk-, lijm-, caseïne- en olieverven zijn oplosmiddel- en weekmakervrij. Daarnaast zijn kalkverven van nature anti-sceptisch. Verven op basis van natuurlijke bindmiddelen trekken geen stof aan omdat ze niet statisch oplaadbaar zijn.


Kalkverven geven af
Wanneer een afgeeft zijn daar redenen voor:

  • te jonge, grove kalk of drooggebluste kalk
  • te droge of te sterk zuigende ondergrond
  • te lage luchtvochtigheid en/of te snelle droging
  • te weinig verdund en/of te dik aangebracht
  • te lang in gestreken
  • te hoog gepigmenteerd.

Kalkverf: eigenschappen 1

  • Extreem goede vochtregulering, capillair ontvochtigend, porievullend.
  • Donkere en intensieve kleuren niet danwel beperkt mogelijk
  • droogt veel lichter op, dekt pas na droging
  • Heeft voor uitharding/verstening koolzuur en nodig
  • Kleur afhankelijk van zuiging/zuigingsverschillen in ondergrond, geeft bont/levendig oppervlak

Kalkverf: eigenschappen 2

  • Kan alleen op zuigende, minerale ondergronden worden toegepast
  • Kan alleen met alkalibestendige pigmenten op kleur worden gebracht
  • Remt schimmel- en bacteriegroei door hoge ph-waarde.
  • Voedt en conserveert daarmee kalkhoudende pleister- en voegmortels, voorkomt verzanding van mortels
  • Dient in meerdere dunne lagen met kwast te worden aangebracht.

Onbekend maakt onbemind: caseïneverf

  • Zeer goede vochtregulering
  • Donkere en volle kleuren mogelijk, ph-neutraal daardoor grotere pigmentkeus dan bij kalkverven
  • Gelijkmatiger resultaat dan bij
  • Minder gevoelig voor poederen
  • Onbeperkte bron (onze melkplas)
  • Niet toe te passen in vochtige ruimtes



Lijmverf: elk nadeel heeft zijn voordeel
Vergeljikbaar met caseïneverven, echter met als belangrijke verschillen dat er doorgaans niet meer dan 2 lagen over elkaar heen kunnen worden gezet en dat de verf niet watervast is.
Echter elk nadeel heeft zijn voordeel: Doordat lijmverf eenvoudig met een vochtige spons te verwijderen is, vooral geschikt voor rijk geornamenteerd stucwerk (dun houden van de laag, “scherp” houden van het stucwerk)


Lijnolieverven
Tegenwoordig in diverse oplosmiddelvrije varianten in zowel zijde- als hoogglans verkrijgbaar verkrijgbaar. Authentiek voorkomen gekoppeld aan absoluut milieuvriendelijke producten. Naast traditioneel gepigmenteerd ook op mengmachines aan te kleuren dus: Historische ()verven laten ons op de meest eenvoudige manier de oorspronkelijke sfeer beleven. Wat we van een gebouw zien is immers de flinterdunne verflaag.


Wat te doen?
We kunnen laten zien hoe het bedoeld is – niet alleen bij monumenten maar bij alle vooroorlogse panden. Omdat in het verleden in het kader van de ‘materiaaleerlijkheid’ veel is verloren gegaan moeten we proberen te redden wat we kunnen. Daarom is het belangrijk om oude verflagen veilig te stellen, de verflagen te inventariseren en verfresten te archiveren.


Onze monumenten zijn er nog dankzij en niet ondanks de historische verven. Vooroorlogse monumenten en moderne verven? Nee, da’s pappen en nathouden!
 

www.kwartsenco.nl
www.restauratiewinkel.nl


Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *